Kolven: wanneer, hoe lang en hoe pak je het aan?

Kolven is het proces waarbij moedermelk met een kolf uit de borst wordt gehaald in plaats van dat de baby direct aan de borst drinkt. Bij een verwachte vroege bevalling wordt kolven tijdens de zwangerschap aangeraden etc. zo voorkom je die twijfelwoorden. Na de bevalling is kolven nuttig voor het opbouwen van een voorraad moedermelk, bijvoorbeeld wanneer de baby niet direct kan aanhappen of bij afwezigheid van de moeder.

In deze blog lees je wanneer je begint met kolven, hoe lang elke kolfbeurt gemiddeld duurt en hoe je kolven praktisch toepast op de werkvloer.

Wat is kolven?

Kolven is het afgeven van moedermelk met een handkolf of borstkolf, in plaats van rechtstreeks te voeden aan de borst. Vrouwen kolven tijdens de zwangerschap bij medische indicatie of als voorbereiding op de borstvoeding, en na de bevalling om een voorraad op te bouwen of als de baby (tijdelijk) niet direct aan de borst drinkt.

Prenataal kolven gebeurt meestal incidenteel vanaf 37 weken zwangerschap en is gericht op het opvangen van kleine hoeveelheden colostrum. Postnataal kolven vindt vaker plaats en is bedoeld om de melkproductie op gang te brengen of in stand te houden. In tegenstelling tot kunstvoeding biedt gekolfde moedermelk de biologische samenstelling die afgestemd is op de behoeften van de baby.

Voordelen van kolven

Kolven stimuleert de melkproductie doordat de borsten regelmatig worden geleegd. Dit ondersteunt zowel vóór als na de bevalling de aanmaak van moedermelk. De belangrijkste voordelen zijn:

• Stimulatie van melkproductie bij regelmatig legen van de borsten.
• Opvangen van colostrum, de eerste geconcentreerde melk vol antistoffen en voedingsstoffen.
• Toediening van voeding wanneer de baby na de geboorte nog niet goed drinkt.

Kolven wordt aanbevolen in specifieke medische situaties:

• Bij zwangerschapsdiabetes, waarbij de baby na de geboorte risico loopt op een instabiele bloedsuikerspiegel.
• Bij vroeggeboorte, wanneer de baby nog te zwak is om zelfstandig aan de borst te drinken.
• Bij een lage melkproductie in de eerste dagen na de bevalling, om voeding beschikbaar te maken.

Hoeveel borstvoeding kun je kolven?

Je kunt gemiddeld 60 tot 120 milliliter borstvoeding per borst per kolfmoment kolven. De totale hoeveelheid per dag varieert sterk per persoon en hangt af van factoren zoals het stadium van de borstvoeding (bijvoorbeeld colostrum, overgangsmelk of rijpe melk), hoe vaak je kolft en het tijdstip van de dag. In de ochtend is de productie vaak hoger dan in de avond.

De melkproductie past zich aan aan de vraag: hoe vaker en effectiever je kolft, hoe meer melk je lichaam aanmaakt. Het is belangrijker om te letten op de signalen van je baby en je eigen lichaam dan op exacte hoeveelheden. Bij vragen of twijfels over de opbrengst of het kolfschema is het raadzaam om contact op te nemen met een lactatiekundige.

Tips wanneer kolven niet lukt

Kolven lukt soms niet door factoren zoals stress, een ongeschikte kolf, onervarenheid of een verkeerd moment op de dag. Ook een slecht passend borstschild of een gebrek aan ontspanning kunnen de melkstroom beïnvloeden.

Volg deze stappen om de melkstroom te stimuleren:

1. Zit rechtop in een stille ruimte zonder afleiding.
2. Controleer of het borstschild goed past en geen druk of pijn veroorzaakt.
   
3. Masseer je borsten zachtjes vóór en tijdens het kolven om de melkstroom te stimuleren.
4. Kolf op vaste tijden om je lichaam te laten wennen aan een ritme.
5. Denk aan je baby of kijk naar een foto of video om het toeschietreflex te bevorderen.
   

Neem contact op met een lactatiekundige voor persoonlijk advies en begeleiding als kolven lastig blijft.

Wanneer starten met prenataal kolven?

Je start met prenataal kolven wanneer je zwangerschap in een gevorderd stadium is, meestal vanaf week 36, en in overleg met een verloskundige of gynaecoloog. Antenataal kolven – het kolven van afgekolfde melk vóór de bevalling – is in sommige situaties wenselijk, zoals bij zwangerschapsdiabetes, geplande keizersnede of wanneer de kans bestaat dat de baby extra ondersteuning nodig heeft na de geboorte.

Start met kolven zodra het lichaam tekenen van gereedheid laat zien, zoals spontane lekkage van colostrum of een duidelijk toeschietreflex bij zachte stimulatie van de tepel. Sommige vrouwen merken dit signaal niet op; maar een rustige reactie van de baarmoeder (geen harde buiken of samentrekkingen) tijdens lichte stimulatie kan een positief teken zijn.

Overleg altijd met je zorgverlener voordat je begint. Prenataal kolven verhoogt de oxytocinespiegel en vereist medische afstemming om risico’s te vermijden.

Hoelang kun je prenataal kolven?

Je kunt gemiddeld 10 tot 20 minuten per kolfbeurt per borst kolven.

Kolven hoeft niet langer te duren dan nodig: zodra het colostrum stopt met druppelen, kun je stoppen. Houd het bij maximaal twee keer per dag en let goed op lichamelijke reacties zoals harde buiken. Bespreek bij twijfel altijd met je verloskundige.

Hoe vaak kun je prenataal kolven?

Je kunt gemiddeld één tot twee keer per dag kolven.

Begin met één sessie per dag, bij voorkeur op een vast moment. Als het goed gaat en je voldoende colostrum opvangt, kun je het opbouwen naar twee keer per dag. Pas het schema aan op basis van je eigen comfort en de hoeveelheid afgekolfde melk. Overleg altijd met je verloskundige of lactatiekundige bij twijfel.

Kan kolven weeën opwekken?

Ja, kolven kan weeën opwekken doordat het de aanmaak van oxytocine stimuleert, het hormoon dat baarmoedercontracties veroorzaakt.

Dit effect is vooral relevant bij vrouwen met een verhoogd risico op vroeggeboorte, een verkorte baarmoederhals of andere medische complicaties. Start daarom altijd met korte kolfsessies en let op lichamelijke reacties zoals harde buiken of krampen. Overleg vooraf met een verloskundige of gynaecoloog om te bepalen of kolven in jouw situatie veilig is.

Handmatig of machinaal kolven

Kies tussen handmatig kolven met de hand of machinaal kolven met een elektrisch kolfapparaat. Handmatig kolven doe je door de borst met de hand uit te drukken of met een handkolf. Deze methode is stil, compact en handig voor incidenteel gebruik. Machinaal kolven gebeurt met een enkelzijdige of dubbelzijdige elektrische kolf en is vaak sneller, wat het geschikter maakt voor regelmatig gebruik.

De keuze tussen beide hangt af van je persoonlijke voorkeur, situatie en kolffrequentie. Een handkolf is voordeliger en handig onderweg, terwijl een elektrisch kolfapparaat meer comfort en efficiëntie biedt bij dagelijks gebruik. 

Sommige vrouwen vinden handmatig kolven prettiger, anderen juist elektrisch. Gebruik eventueel warme kompressen om de melkstroom te stimuleren. Welke methode het beste past, is persoonlijk en hangt af van jouw behoeften en levensstijl.

Wat zijn redenen om postnataal te kolven?

Redenen om te kolven na de bevalling zijn het stimuleren of op gang houden van de melkproductie, het opvangen van moedermelk voor momenten waarop de moeder afwezig is, en het verlichten van stuwing. Veel moeders kolven ook om melk te bewaren voor voedingen op het kinderdagverblijf of tijdens werkuren. 

Bij startproblemen met aanhappen of drinken biedt kolven tijdelijk ondersteuning. Het gebruik van een elektrisch kolfapparaat is hierbij praktisch bij regelmatig kolven, terwijl een handkolf geschikt is voor incidentele momenten. Warme kompressen kunnen helpen om de melkstroom te bevorderen vóór het kolven.

Wat is de toeschietreflex?

De toeschietreflex is een lichamelijke reactie waarbij melk vrijkomt uit de borst als reactie op stimulatie zoals zuigen of het huilen van de baby. De reflex wordt aangestuurd door het hormoon oxytocine, dat de spiercellen rond de melkklieren samentrekt en de melk richting de tepel stuwt. 

Dit proces voelt aan als een tintelend of prikkelend gevoel in de borst. Het treedt op bij direct contact met de baby, tijdens borstvoeding of bij kolven, en bevordert de melkstroom. Als het toeschietreflex uitblijft of pijnlijk is, helpt begeleiding van een lactatiekundige.

Hoe bewaar je colostrum veilig?

Je bewaart colostrum veilig door het direct na het afkolven hygiënisch op te vangen in een steriel spuitje of cupje. Deze methode is geschikt voor de kleine hoeveelheden colostrum en voorkomt verlies dat bij gebruik van een elektrisch kolfapparaat sneller optreedt. Was altijd eerst je handen en gebruik schone materialen. Label elk spuitje of cupje met datum en tijd, zodat je overzicht houdt over de houdbaarheid.

Bewaar colostrum volgens deze richtlijnen:

• Tot 4 uur op kamertemperatuur
• Tot 48 uur in de koelkast (max. 4 °C)
• Tot 6 maanden in de vriezer (–18 °C of lager)

Hoe combineer je kolven en werk?

Je combineert kolven en werk door duidelijke afspraken te maken met je werkgever, je rechten te kennen en je werkdag zo in te richten dat er ruimte is voor kolfsessies. Volgens de Nederlandse wet heb je tijdens de eerste negen maanden na de bevalling recht op maximaal een kwart van je werktijd om te kolven, met behoud van loon. Werkgevers zijn verplicht om een afsluitbare, hygiënische en rustige ruimte beschikbaar te stellen waar je ongestoord kunt kolven of borstvoeding geven.

Bespreek vooraf met je werkgever hoe je het kolven wilt organiseren, bijvoorbeeld tijdens vaste pauzemomenten of buiten piekuren. Maak gebruik van hulpmiddelen zoals een handsfree elektrisch kolfapparaat, zodat je indien nodig kunt multitasken. Moeders in ploegendiensten of met een druk vergaderschema plannen kolfsessies bij voorkeur direct na een dienstwissel, tijdens vergaderpauzes of in overleg met collega’s.

Wanneer kun je kolven op het werk?

Je kunt kolven op het werk wanneer je lichaam aangeeft dat het tijd is of wanneer je schema dit toelaat. Meestal is dit 2 tot 3 keer per werkdag, afhankelijk van de duur van je dienst. Een kolfsessie duurt gemiddeld 15 tot 30 minuten, inclusief voorbereiding en opruimen. De exacte duur verschilt per vrouw en is afhankelijk van melkproductie, type kolfapparaat en persoonlijke ervaring.

In een kantooromgeving kolven moeders bijvoorbeeld om 10:00, 13:00 en 16:00 in een afsluitbare kolfruimte. In de zorgsector wordt gekolfd tussen patiëntenbezoeken door, vaak op flexibele tijdstippen. In het onderwijs vinden kolfsessies meestal plaats tijdens de pauzes of tussen lesuren.

Bij een hoge melkproductie zijn extra kolfsessies mogelijk nodig om stuwing te voorkomen. Bij een stabiele productie is minder vaak kolven voldoende. Overleg vooraf met je werkgever over geschikte kolftijden en hoe je dit inpast binnen je werkdag. Zo blijft je productiviteit behouden en je melkvoorraad op peil.

Tips voor discreet en efficiënt kolven op het werk

Gebruik een stille, elektrische kolf met een goede pasvorm voor comfort en snelheid. Zorg voor een afsluitbare en hygiënische ruimte waar je ongestoord kunt zitten. Bewaar afgekolfde melk direct na het kolven in een koeltas met koelelementen of in een koelkast op je werkplek (max. 4°C).

Neem een borstvoedingsdoek mee voor extra discretie tijdens het kolven, zeker in gedeelde ruimtes. Draag kleding die gemakkelijk open kan, zoals een voedingsbeha of blouse met knoopjes. Plan vaste kolfmomenten in je werkdag, zodat je ritme en productie stabiel blijven. Gebruik een handsfree kolf als je wilt doorwerken tijdens het kolven.